Α. Η ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ EASTMED
Ο αγωγός φυσικού αερίου EASTMED, αποτελεί το κορυφαίο ευρωπαϊκό ενεργειακό έργο σε όλη τη Μεσόγειο. Η αναμενόμενη στις αρχές του 2020, υπογραφή της Διακυβερνητικής Συμφωνίας Ελλάδας, Ιταλίας, Κύπρου, Ισραήλ, αποτελεί μια σημαντική στιγμή σε έναν ενεργειακό διπλωματικό μαραθώνιο που ξεκίνησε και κορυφώθηκε το διάστημα 2011-2014.
Το έργο συμβάλει στην ανάδειξη της χώρας σε ενεργειακό κόμβο, ως μια κορυφαία επένδυση ύψους 6.1δις €, δημιουργεί τεράστιες άμεσες κι έμμεσες θετικές οικονομικές επιπτώσεις και θέσεις εργασίας και διαμορφώνει ένα νέο ευρωπαϊκό ενεργειακό διάδρομο.
Στο σχεδιασμό και την υλοποίηση του έργου συμπυκνώνονται τέσσερις διαστάσεις:
Α) η οραματική ευρωπαϊκή αντίληψη για την Ενεργειακή Ένωση και την απανθρακοποίηση για καταπολέμηση της Κλιματικής Κρίσης, μέσα από την απεξάρτηση της ΕΕ απο εισαγωγές τρίτων χωρών, με αξιοποίηση γηγενών κοιτασμάτων φυσικού αερίου, με χρήση του μεχρι το 2050, ως μεταβατικού καυσίμου
Β) η γεωστρατηγική προσέγγιση για περιφερειακή συνεργασία Ισραήλ - Κύπρου - Ελλάδας, που αποτελούν μαζί με την Ιταλία, το πλέγμα χωρών που υλοποιούν την ενεργειακή συνεργασία για τροφοδοσία απο μια νέα πηγή (Ανατολ. Μεσόγειο), με νέα όδευση εκτός Τουρκίας, μόνο μέσα απο θάλασσες ευρωπαϊκών χωρών
Γ) η αναπτυξιακή περιφερειακή ελληνική διάσταση, δεδομένου ότι τόσο η Κύπρος, όσο και η Κρήτη, η Πελοπόννησος, η Δυτ. Ελλάδα και η Ήπειρος, από τις οποίες θα διέλθει ο αγωγός, θα δουν να αίρεται η ενεργειακή τους απομόνωση, αποκτώντας πρόσβαση σε αγωγό αερίου, που θα επιφέρει μείωση κατα 40% του ενεργειακού κόστους των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών
Δ) θα μειωθεί το κόστος και θα διευκολυνθεί η αξιοποίηση των ελληνικών κοιτασμάτων φυσικού αερίου, από την υπαρξη ενός διεθνούς αγωγού, ο οποίος, διερχόμενος απο τις γειτονικές περιοχές των κοιτασμάτων Ιονίου και νότια της Κρήτης, θα μπορεί να τροφοδοτηθεί και από τα μελλοντικά εθνικά κοιτάσματα.
Β. Η ΕΛΛΑΔΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΣ ΚΟΜΒΟΣ
Ουσιαστικά ο EASTMED, μαζί με τους υπόλοιπους αγωγούς και υποδομές που σχεδιάσαμε την περίοδο 2011 - 2014, αλλάζει προς το καλύτερο, την ενεργειακή ισορροπία της Ε.Ε. Ειδικότερα, ο ΤΑΡ ( που ολοκληρώθηκε πρόσφατα), ο ελληνοβουλγαρικός IGB (που θα ολοκληρωθεί το 2021), η μονάδα υγροποιημένου φυσικού αερίου της Αλεξανδρούπολης, η τρίτη δεξαμενή της Ρεβυθούσας ( που ολοκληρώθηκε πέρισυ), όλα αυτά έργα που τα σχεδιάσαμε και τα εντάξαμε το 2013 για χρηματοδότηση στα ευρωπαϊκά ταμεία, συναποτελούν μια πρωτοφανή ανάδειξη της Ελλάδας σε ενεργειακό κόμβο, που μπορεί να τροφοδοτεί την Ε.Ε., με το 10% του φυσικού αερίου που χρειαζεται. Αυτό το 10% συνιστά μια συγκλονιστική νέα εξέλιξη, που ξεκίνησε το 2011 και ήδη δίνει ορατά οικονομικά και γεωπολιτικά πλεονεκτήματα και όπλα στη χώρα.
Η παρουσία των ΗΠΑ στο σχήμα 3+1, με την παρουσία του ΥΠΕΞ Mike Pompeo, αναδεικνύει τη σημασία των δράσεων αυτών στην παγκόσμια ενεργειακή σκακιέρα. Δεν είναι άλλωστε καθόλου τυχαίο, ότι στη Γερουσία των ΗΠΑ υπήρξε διακομματική συνεργασία στην πρόταση του Δημοκρατικού Bob Menendez, να ενσωματωθεί στο πρόσφατο νομοσχέδιο που τελικά υπέγραψε ο πρόεδρος Trump, του EASTMED ACT, δηλαδή της αναγνώρισης της νέας σπουδαίας αναβάθμισης της σημασίας της ενεργειακής συνεργασίας Ισραήλ - Κύπρου - Ελλάδας, και της καταδίκης των τουρκικών παρανομιών σε σχέση με τις θαλάσσιες ζώνες.
Ο σχεδιασμός του EASTMED ξεκίνησε το 2010-11, στο πλαίσιο της τριμερούς ενεργειακής συνεργασίας που εγκαινιάσαμε με Κύπρο και Ισραήλ, παρά τις έντονες αντιδράσεις μεγάλου μέρους της τότε αντιπολίτευσης. Αρχικά, αντιμετωπίστηκε από διαφόρους δήθεν ειδικούς, αλλά και από όσους θίγονταν τα οικονομικά και κρατικά τους συμφέροντα, ως εξωπραγματικό έργο, λόγω κόστους κατασκευής, βάθους θαλασσών, χρηματοδοτικών αβεβαιοτήτων.
Παρά το ότι το 2013, καταφέραμε να τον εντάξουμε στα ευρωπαϊκά έργα κοινού ενεργειακού ενδιαφέροντος PCIs, οι αντιδράσεις ήταν πολλαπλές, ακόμα και από το εσωτερικό της χώρας. Τον Ιανουάριο 2014, αποφάσισα να δώσω γραπτή εντολή στο Διοικητικό Συμβούλιο της ΔΕΠΑ, ώστε να προχωρήσει την ανάθεση της μελέτης ωρίμανσης του έργου, επειδή ορισμένοι «αντιμνημονιακοί» απειλούσαν τα μέλη του Δ.Σ. ότι θα λογοδοτήσουν για δήθεν σπατάλη δημοσίου χρήματος, σε ένα έργο που κατά τη γνώμη τους, δεν είχε καμία προοπτική υλοποίησης.
Το ίδιο διάστημα, σε διεθνές επίπεδο, με σοβαρές χρηματοδοτήσεις από τουρκικές πηγές, υπήρχαν αφυπηρετήσαντες δυτικοί διπλωμάτες, οι οποίοι επιχειρηματολογούσαν σε όλα τα διεθνή fora, υπέρ ενός αγωγού προς Τουρκία, με το ψευδές επιχείρημα οτι πρόκειται για φθηνότερο αγωγό.
Γ. ΕΝΑΣ ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΜΑΡΑΘΩΝΙΟΣ
Ήταν ένα βροχερό απόγευμα στις Βρυξέλλες, στις 9 Δεκεμβρίου 2014, όταν κορυφώσαμε την εθνική μάχη για την ανάδειξη του αγωγού EastMed, σε ενα σπουδαίο γεωστρατηγικό εργαλείο. Είχα ζητήσει προσωπική συνάντηση με τον Αντιπρόεδρο της Ε.Ε. και αρμόδιο για τα ενεργειακά, Maros Sefcovic, μαζί με τον Κύπριο ομόλογό μου υπουργό Ενέργειας, Γιώργο Λακκοτρύπη, προκειμένου να τον πείσω, ώστε την επόμενη μέρα, στη συνεδρίαση του Συμβουλίου Υπουργών Ενέργειας, να τοποθετηθεί και να αναδείξει τον EastMed, ως κορυφαίο ευρωπαϊκό έργο, που απαιτεί ειδική χρηματοδότηση. Στον ειδικό χάρτη που είχαν κατασκευάσει ειδικοί επιστήμονες του ελληνικού ΥΠΕΝ, του εξήγησα τι σημαίνει για την κατά 85% εξαρτημένη από τρίτες χώρες, Ευρώπη, να χρηματοδοτήσει για πρώτη φορά, ένα νέο αγωγό, που ξεκινά απο μια νέα πηγή ενεργειακής τροφοδοσίας, δυο κρατών - μελών (Ελλάδα και Κύπρος, με τη συνεργασία του Ισραήλ), που διασχίζει τις ΑΟΖ μόνο κρατών μελών μέχρι την Ιταλία και ακολουθεί μια νέα όδευση (απο Ανατολική Μεσόγειο προς Ιταλία).
Πράγματι, την επόμενη μέρα, στο Συμβούλιο, όχι μόνο υπερθεμάτισε, αλλά έκανε και ειδική αναφορά στη συνέντευξη τύπου που ακολούθησε, ξεχωρίζοντας τον EastMed, από δεκάδες άλλα ευρωπαϊκά ενεργειακά έργα, γεγονός που στη συνέχεια επέτρεψε τη χρηματοδότηση των μελετών του έργου με 38.500.000€. Ήταν όλα έτοιμα, ώστε σε λίγες βδομάδες να υπογράψουμε το σχετικό Μνημόνιο Συνεργασίας Ελλάδας - Κύπρου - Ισραήλ - Ιταλίας
Ακολούθησαν οι εκλογές Ιανουαρίου 2015 και η ανάληψη εξουσίας απο τους ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ. Επρεπε να περάσουν τρία χρόνια, ώστε το Δεκέμβριο 2017, να υπογραφεί το κείμενο αυτό.
Το Νοέμβριο 2014, είχα προσκληθεί στις ΗΠΑ και παρουσίασα όλη την ελληνική ενεργειακή στρατηγική και διπλωματία στην Ανατολική Μεσόγειο (αγωγοί EastMed - TAP - IGB, περιφερειακές συνεργασίες με Ισραήλ και Αίγυπτο, έρευνες υδρογονανθράκων σε Ιόνιο και νότια Κρήτης).
Στο Λευκό Οίκο (στην ειδική σύμβουλο ενέργειας του Προέδρου Obama), στο Πανεπιστήμιο Columbia (Center on Global Energy Policy) και στην κορυφαία δεξαμενή σκέψης Center for Strategic and International Studies (CSIS) της Ουάσιγκτον. Οι ΗΠΑ, για πρώτη φορά συνειδητοποίησαν σε κορυφαίο πολιτικό, ακαδημαϊκό και γεωστρατηγικό επίπεδο, τις νέες προοπτικές αναβάθμισης της Ελλάδας, μέσα από μια ολοκληρωμένη, πολυδιάστατη, πατριωτική ενεργειακή πολιτική.
Δ. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ - ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ
Στις αρχές του 2011 Ελλάδα και Ισραήλ υπέγραψαν Joint Declaration για την υλοποίηση του ενεργειακού διαδρόμου από Μεσόγειο προς Ευρώπη. Τη διετία 2011-12, σχεδιάσαμε με τη ΔΕΠΑ την αρχική διαδρομή, για χωρητικότητα 10δις κυβ μέτρα (bcm). Το 2013 εντάχθηκε με πρωτοβουλία του ΥΠΕΝ, στα Έργα Ευρωπαϊκού Ενδιαφέροντος PCIs. Τον Ιούλιο 2014, η ανάπτυξη του έργου πέρασε στην κοινοπραξία ΔΕΠΑ - EDISON.
Οι μελέτες που εκπονήθηκαν επιβεβαίωσαν την οικονομική ανταγωνιστικότητα του έργου και την τεχνική του εφικτότητα.
Πριν δύο χρόνια, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ενέκρινε τη συγχρηματοδότηση με ποσό 34.500.00€ των μελετών που απομένουν να υλοποιηθούν. Το ποσό αυτο καλύπτει το 50% του κόστους των υπολειπόμενων περιβαλλοντικών μελετών, της μελέτης εφαρμογής (Front End Engineering Design - FEED), καθώς και της λεπτομερούς υποθαλάσσιας αποτύπωσης, οι οποίες αναμένεται να ολοκληρωθούν τέλη 2021 - αρχές 2022.
Όλες οι μέχρι τωρα μελέτες τεκμηριώνουν ότι το έργο μπορεί να λειτουργήσει παράλληλα με εναλλακτικές εξαγωγικές προτάσεις, όπως πχ τα LNG της Αιγύπτου.
Η έναρξη κατασκευής του αναμένεται στα μέσα του 2022 και η ολοκλήρωση και λειτουργία του, μέσα στο 2025.
Από τα συνολικά 1.900 km μήκους, τα 1340km ειναι υποθαλάσσια και τα 560km χερσαία.
Η αρχική δυναμικότητα ειναι 10δις κυβ μέτρα το χρόνο και η επέκταση στα 20δις κυβ μέτρα (bcma).
Ο προϋπολογισμός για την αρχική χωρητικότητα ειναι 5.2δις € και μαζι με τον υποθαλάσσιο αγωγό ΠΟΣΕΙΔΩΝ, που θα συνδέει υποθαλάσσια τη Θεσπρωτία με απέναντι την Ιταλία, ανέρχεται συνολικά στα 6.1δις €. Αναμένεται πάντως, με τη συνεχή τεχνολογική εξέλιξη, βελτίωση της δυναμικότητας του, γεγονός που θα μειώσει σημαντικά το τελικό κόστος ανά μονάδα.
