Α. ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
Η Ευρώπη μοιάζει να μην έχει διδαχθεί τίποτε από την παραβολή των μωρών παρθένων, ούτε καν από τη δημοσιονομική κρίση 2008-2009 (που την πλήρωσε πανάκριβα η Ελλάδα), όπου της χρειάστηκαν 3 χρόνια για να δημιουργήσει τους σημερινούς μηχανισμούς χρηματοοικονομικής θωράκισης. Συνεχίζει με αφέλεια να θεωρεί ότι η διεθνής γεωπολιτική σκηνή θα εξελίσσεται διαρκώς υπό ομαλές συνθήκες πίεσης και θερμοκρασίας, χωρίς ακραίες καταστάσεις και απρόοπτα.
Η Ενεργειακή κρίση που βιώνουμε, είναι ένα απολύτως αναμενόμενο φαινόμενο. Αναμενόμενη η σημαντική αύξηση της ανάπτυξης και της συνακόλουθης ζήτησης σημαντικών ποσοτήτων ενέργειας, μετά την ακινησία της πανδημίας του 2020. Η κατά 7% παγκόσμια ύφεση και η ισόποση μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου το 2020, από τις αρχές του 2021 έδειξε να ξεπερνά τα προ κρίσης δεδομένα και οι ρύποι να εκτινάσσονται στο ιστορικά δεύτερο υψηλότερο επίπεδο. Οι σταθμοί LNG σε Ρωσία, Αυστραλία, Νορβηγία, ήταν κλειστοί λόγω πυρκαγιών, ή συντήρησης. Ο κόλπος του Μεξικού λόγω του τυφώνα Ida μείωσε την παραγωγή του κατά 80-90%. Η διεθνής εφοδιαστική αλυσίδα έχει μπλοκάρει εδώ και πολλούς μήνες, τo εξαιρετικό ψύχος στην Ασία, με το ήπιο καλοκαίρι της Ευρώπης, που μείωσε την παραγωγή αιολικής ενέργειας, συνδυάστηκε με ξηρασίες σε μεγάλες οικονομίες των G20. Στα προηγούμενα προστίθεται η τεχνητή εκτίναξη των τιμών εκπομπών διοξειδίου άνθρακα στην Ευρώπη από €25/τόνο (2020), στα €60/τόνο σήμερα. Η απρονοησία των Ευρωπαίων ολοκληρώθηκε με τις περίπου 50 υπόγειες δεξαμενές αποθήκευσης φυσικού αερίου να είναι γεμάτες μόλις κατά 60%, όταν τα προηγούμενα χρόνια τέτοια εποχή, είχαν πληρότητα 90%. Λόγω μείωσης της παραγωγής σε Νορβηγία, Τρινιντάντ, Νιγηρία, η διεθνής παροχή LNG αυξήθηκε το 2021 μόνο 5%, ενώ τα προηγούμενα χρόνια, αυξανόταν κατά 10% ετησίως. Οι εισαγωγές της Κίνας αυξήθηκαν κατά 22%, αγοράζοντας σε οποιαδήποτε τιμή όλες τις ποσότητες LNG που κυκλοφορούν, ενώ μειώθηκαν κατά 20% οι εισαγωγές της Ευρώπης. Η Κίνα σταμάτησε τις εισαγωγές άνθρακα από την Αυστραλία για τα 3.500 ανθρακικά εργοστάσιά της, ως αντίμετρο για το αίτημα της Αυστραλίας να υπάρξει νέα έρευνα για το ξεκίνημα της Covid-19. Επιπλέον, η προ 5ετίας δραματική πτώση των τιμών πετρελαίου, μείωσε σημαντικά τις επενδύσεις σε υποδομές, με αποτέλεσμα σήμερα να φαίνονται οι ελλείψεις. Οι εξαγωγές από Ρωσία κινήθηκαν κατώτερα του αναμενόμενου, ενώ ασφαλώς υπάρχει το γεωπολιτικό παιχνίδι για τη γρήγορη αδειοδότηση του ΝordStreαm ΙΙ.
Α. ΟΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΕΣ ΑΝΙΣΟΤΗΤΕΣ
Η τελευταία έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), είναι το τελευταίο παράθυρο δράσης της ανθρωπότητας, πριν η κατάσταση γίνει μη αντιστρεπτή. Ήδη, η παγκόσμια θερμοκρασία αυξήθηκε κατά 1,1 βαθμούς (1850-2020) και η σημερινή πορεία δείχνει προς αύξηση 3,5-4 βαθμούς στο τέλος του αιώνα.
Οι διακρατικές, κλιματικές και ταξικές ανισότητες έχουν δυστυχώς κορυφωθεί. Το 0.8% του πληθυσμού, κατέχει το 45% του παγκόσμιου πλούτου, στη διάρκεια της πανδημίας αύξησε κατά $4τρις (54%) τον πλούτο του, ενώ το φτωχότερο 50% του παγκόσμιου πληθυσμού, κατέχει λιγότερο από το 1% του παγκόσμιου πλούτου. Οι πλουσιότεροι 1% του εξέπεμψαν (1990-2015) πάνω από διπλάσιο διοξείδιο άνθρακα, από το φτωχότερο 50%. Η αύξηση της θερμοκρασίας κατά 3 βαθμούς, θα οδηγήσει 1,2 δις ανθρώπους να «ζουν» σε συνθήκες Σαχάρας. Κάθε χρόνο, το 45% των φρούτων και λαχανικών (όσο 1,7τρις μήλα), το 20% των γαλακτοκομικών, το 35% των αλιευόμενων ψαριών (όσο 3δις σολομοί), το 30% των σιτηρών (όσο 763δις πακέτα μακαρόνια), πετιόνται σε χωματερές.
Η πρόκληση είναι ιστορική. Οι επιλογές και οι διαδικασίες αξιοποίησης των €72δις των ευρωπαϊκών ταμείων, (ίσως και €100δις, αν αξιοποιηθούν τα ΣΔΙΤ), πρέπει να οδηγήσουν από τη σημερινή Ελλάδα της κατανάλωσης και των εισαγωγών, στην αυριανή Ελλάδα της Παραγωγής, των Εξαγωγών, της Καινοτομίας. Από εκατοντάδες υποψήφιες δράσεις, πρέπει να επιλεγούν αυτές που δημιουργούν τις περισσότερες θέσεις εργασίας στη χώρα, ενισχύουν την έξυπνη ενδογενή ανάπτυξη και μειώνουν περισσότερο τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου. Με αποκέντρωση αρμοδιοτήτων κι εκτεταμένη αξιοποίηση εμπειρογνωμόνων από τον ιδιωτικό τομέα, με συντονισμό και αξιολόγηση του δημοσίου.
Το νέο εθνικό αναπτυξιακό πρότυπο πρέπει να είναι Έξυπνο (αξιοποίηση της ψηφιακής επανάστασης), Πράσινο (αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής), Κοινωνικά και Χωρικά Δίκαιο (μείωση ανισοτήτων κοινωνικά και χωροταξικά), Χωρίς Αποκλεισμούς (νέων, γυναικών, ΑΜΕΑ), με δημιουργία αξιοπρεπών νέων θέσεων Εργασίας. Με αντιμετώπιση των προβλημάτων της Ενεργειακής Φτώχειας (50εκατ. ευρωπαίοι πολίτες, 700.000 ελληνικές οικογένειες) κι εφαρμογή των αρχών της Κλιματικής και Ψηφιακής Δημοκρατίας και Δικαιοσύνης.
Αναστοχασμός κι επανεκκίνηση. Η κρίση βοηθά να δούμε με νέα ματιά τα αποτυχημένα προηγούμενα πρότυπά μας, ενώ η νέα οικονομική εξίσωση με τους άπειρους αγνώστους, επιβάλει αποτελεσματικό restart ενός νέου βιώσιμου, έξυπνου, ανθεκτικού, ανταγωνιστικού, εξωστρεφούς αναπτυξιακού υποδείγματος.
Απόφαση - σταθμός, η συμφωνία Μέρκελ - Μακρόν για κοινή έκδοση χρέους, πάνω από 500δις€ μέσω Κομισιόν, για επιχορηγήσεις στο Recovery Fund, ενώ τρέχει η στήριξη της εργασίας μέσω SURE. Όλα, με σαφή πράσινα - οικολογικά κριτήρια, υποβοηθητικά στην υλοποίηση του Green Deal ύψους 1τρις€, μαζί με τις δράσεις ψηφιακής πρωτοπορείας. Απτόητη η Λαγκάρντ, παρά την απόφαση του Γερμανικού Συνταγματικού Δικαστηρίου, συνεχίζει την αγορά κρατικών ομολόγων. Τελικά, η ΕΕ όταν βρίσκεται σε κρίση, κάνει τα μεγάλα ενοποιητικά άλματα, στη σωστή πλευρά της ιστορίας.
1. ΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑ
Μπορούμε τους επόμενους μήνες να δημιουργήσουμε 100.000 πράσινες θέσεις εργασίας, οι οποίες να είναι συμβατές και με τη μάχη κατά του COVID-19, αλλά και τον πόλεμο κατά της Κλιματικής Αλλαγής, ενώ ταυτόχρονα να μπορούν να χρηματοδοτηθούν από τα τρία νέα βασικά ταμεία της ΕΕ, το Green Deal, το SURE, το Recovery Fund? Το κείμενο που ακολουθεί, προσπαθεί να προσεγγίσει την απάντηση στο ερώτημα αυτό.
2. ΔΙΕΘΝΗ
Τα 30.000.000 αμερικανών πολιτών που ζουν με επίδομα ανεργίας και το 25% των παιδιών στις ΗΠΑ που πεινούν, απεικονίζουν το παγκόσμιο πρόβλημα που έχουμε μπροστά μας. Αναμενόμενη παγκόσμια ύφεση και ανεργία, 8πλάσια της αντίστοιχης της οικονομικής κρίσης του 2008-9.
Άλλα θα ανατραπούν πλήρως, άλλα θα επιταχυνθούν, πολλά θα τα καταπιεί η ανυπαρξία. Τα δεδομένα στα οποία λειτούργησε μέχρι σήμερα ο πλανήτης, κολυμπούν σε αχαρτογράφητα ταραγμένα νερά, με άγνωστες κατευθύνσεις πυξίδας για ασφαλή λιμάνια. Δεν ξέρουμε ούτε τι δεν ξέρουμε. Η παγκοσμιοποίηση αναπροσαρμόζεται σε ψηφιακές κι εθνικές προτεραιότητες, οι γεωπολιτικές ισορροπίες ανασχεδιάζονται, οι δημοκρατικοί θεσμοί δοκιμάζονται, η κοινωνική συνοχή θα δοκιμαστεί σκληρά στην επερχόμενη ύφεση και τα τραγικά υψηλά ποσοστά ανεργίας το φθινόπωρο θα αγγίξουν πρωτοφανή για την παγκόσμια ιστορία ποσοστά.
Η Ευρώπη παραπατά ανάμεσα στην αμηχανία, τη γεωστρατηγική ανυπαρξία, την εθνικιστική εσωστρέφεια, αλλά και τις φωτεινές εξαιρέσεις του QE και του Ταμείου Συνοχής και Ανασυγκρότησης. Συνεχίζει όμως πάντα να αποτελεί την κορυφαία διεθνοπολιτική οντότητα σεβασμού ατομικών δικαιωμάτων, αξιών αλληλεγγύης και κοινωνικής ευαισθησίας, πρωτοπόρος στην καταπολέμηση της Κλιματικής Κρίσης.
Παλαιότερα Νέα
Βιβλία Γιάννη Μανιάτη
